Πόσοι γνωρίζουμε ότι στην Πλατεία Μιαούλη στη Σύρο υπάρχει μια μοναδική κατασκευή φτιαγμένη με τέτοιο τρόπο που λειτουργεί σαν φυσικό ηχείο, έχοντας στα έγκατα της ειδικά κατασκευασμένα πηγάδια -κενούς χώρους- που αντιδρούν σαν φυσικά ηχεία;
Αυτή είναι η «έξυπνη» Μουσική Εξέδρα γνωστή ως η Παγκάλειος Εξέδρα μουσικής.
Έργο του γλύπτη Ιωάννη Βιτάλη, με χορηγία του μεγαλέμπορου Θεόδωρου Πάγκαλου (1833 – 1915).
Η κατασκευή της εξέδρας έγινε με τέτοιο τρόπο που από μόνη της λειτουργεί ως ηχείο!
Από πεντελικό μάρμαρο, διακοσμημένη με ανάγλυφα του Απόλλωνα και των Μουσών και δέκα φανοστάτες.
Δυο εγχάρακτες επιγραφές μας δίνουν πληροφορίες για τον γλύπτη, τον χορηγό και το έτος τοποθέτησης του έργου:
Αναπαρίστανται ανάγλυφα οι εννέα μούσες καθώς και ο Μουσαγέτης Απόλλωνας. Η Μούσα Καλλιόπη κρατώντας ένα κλαδί ελιάς στο χέρι, η Μούσα Ερατώ κρατώντας μια λύρα, η Μούσα Ευτέρπη κρατώντας έναν αυλό, η Μούσα Κλειώ κρατώντας έναν πάπυρο, η Μούσα Τερψιχόρη κρατώντας μια λύρα, η Μούσα Ουρανία κρατώντας έναν διαβήτη, η Μούσα Μελπομένη κρατώντας μια θεατρική μάσκα, η Μούσα Πολύμνια κρατώντας μια λύρα, η Μούσα Θάλεια κρατώντας μια θεατρική μάσκα και τέλος ο Απόλλων γυμνός με μανδύα στην πλάτη κρατώντας μια λύρα.
Όλα αναπαριστούν ολόσωμες μορφές. Υπάρχουν και άλλα δύο μέσα σε κύκλο τα οποία αναπαριστούν τον αγγελιαφόρο Ερμή και μια λύρα ανάμεσα σε δύο τεμνόμενα φύλλα δάφνης.
Κατασκευάστηκε το 1907 στην ιστορική και εντυπωσιακή πλατεία Μιαούλη, εκεί που βρισκόταν ήδη το επίσης εντυπωσιακό και επιβλητικό Δημαρχιακό Μέγαρο του Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ.
Στα εγκαίνια της, η ορχήστρα των Φιλομούσων έπαιξε τον ύμνο της Ελευθερίας και αποσπάσματα από τη «Νόρμα» του Μπελίνι και τον «Τανχόυζερ».
Γνωρίζετε ότι οι Συριανοί είχαν την ευλογία να απολαμβάνουν εκείνα τα χρόνια τη βόλτα τους στην πλατεία συνοδεία μουσικής που έπαιζε η Φιλαρμονική στην Εξέδρα;
Στις εποχές της μεγάλης πνευματικής άνθησης του τόπου η Φιλαρμονική του Δήμου στεκόταν πάνω στην εξέδρα και έπαιζε μουσική προς ευχαρίστηση των περαστικών. Έπαιζε αποσπάσματα από δημοφιλείς όπερες, εξοικειώνοντας τον κόσμο με ένα ξεχωριστό μουσικό ρεπερτόριο.
Το 1869 που ιδρύθηκε η Φιλαρμονική Εταιρεία Σύρου η σχέση των ανθρώπων με τη μουσική ήταν πολύ διαφορετική από τη σημερινή. Ο μόνος τρόπος τότε να ακούσει κάποιος μουσική, ήταν να την ακούσει ζωντανά. Δεν υπήρχαν μηχανήματα αναπαραγωγής ήχου, ούτε βελτίωσης, ούτε ακουστικής. Όλα έφεραν την ανθρώπινη υπογραφή και την παρουσία των μουσικών.
Γι αυτό και η Φιλαρμονική μαζί μ αυτήν την ξεχωριστή ευφυής Εξέδρα συνέβαλλαν στην μουσική παιδεία του τόπου δημιουργώντας πολιτισμό και αξίες!
Η ιστορία της Φιλαρμονικής Σύρου
Θέλοντας να προωθήσει και να επεκτείνει την πολιτισμική κληρονομιά του τόπου το 1869 ο Δήμος Σύρου αποφασίζει να ιδρύσει τη Φιλαρμονική Δημοτική Εταιρεία Ερμουπόλεως με τον δάσκαλο εκείνης της εποχής Δελφίνο Σπινέλη. Η προσπάθεια, όμως, αυτή δεν ολοκληρώνεται με επιτυχία και η φιλαρμονική διαλύεται γύρω στο 1872. Το 1880, η Σχολή Απόρων Παίδων αναλαμβάνει να αποκαταστήσει τη μουσική παιδεία του τόπου με τη δημιουργία ενός μουσικού τμήματος το οποίο ηγείται για ακόμη μια φορά ο Δελφίνος Σπινέλης, αλλά και ο Παν. Λοβέρδος χωρίς, όμως, καμία ιδιαίτερη επιτυχία. Τελικά η μουσική παιδεία γνωρίζει άνθιση το 1894 με την ίδρυση των Φιλόμουσων Σύρου από φιλόμουσους Ερμουπολίτες με στόχο τη διδασκαλία της ωδικής και οργανικής μουσικής, αλλά και την ίδρυση μιας φιλαρμονικής μπάντας. Η Φιλαρμονική διευθύνεται από μεγάλους μουσικούς της εποχής, όπως ο Αντώνιος Μπιφέρνο, ο Αλβέρτος Ανδλοβιτζ, ο Ουμβέρτος Πέργολας και άλλοι και γίνεται γνωστή για τις υπαίθριες συναυλίες που οργανώνει στην Ερμούπολη, αλλά και τη συμμετοχή της σε πανελλήνιες εκδηλώσεις.
Το 1896 ο διάδοχος Κωνσταντίνος, πρόεδρος της Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων, προτάσσει τη Φιλαρμονική της Σύρου στην πομπή των Ολυμπιακών Αγώνων.
Το 2019 είναι η χρονιά που η Φιλαρμονική γιορτάζει τα 150 χρόνια από την ίδρυση της
Στο πλαίσιο του πολιτιστικού προγράμματος του Δήμου Σύρο – Ερμούπολης, ολοκληρώθηκαν με επιτυχία οι εκδηλώσεις της επετείου των 150 χρόνων από τη δημιουργία της ιστορικής Φιλαρμονικής Ορχήστρας.
Την ευκαιρία να γνωρίσουν τη λαμπρή ιστορία της Φιλαρμονικής είχαν οι επισκέπτες του Βιομηχανικού Μουσείου.
Η πλούσια και εξόχως σημαντική ιστορία της Φιλαρμονικής Ορχήστρας Σύρου καθώς και η συμβολή της στη μουσική παράδοση, παιδεία και πολιτισμό του τόπου, αποτυπώθηκε – έστω και αποσπασματικά – στα εγκαίνια που πραγματοποιήθηκαν για την έκθεση «Μουσική και Μουσικοί» στο Βιομηχανικό Μουσείο Σύρου.
Η έκθεση μουσικών οργάνων, στολών αλλά και αρχειακού υλικού για τη μακρόχρονη πορεία της Ορχήστρας συνδιοργανώθηκε από τον Δήμο Σύρου και τον Σύλλογο Φίλων Κέντρου Τεχνικού Πολιτισμού Ερμούπολης.
Η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Θωμαή Μενδρινού ευχαρίστησε τόσο το ΔΣ του Συλλόγου όσο και την πρόεδρό Μαργαρίτα Καλουτά για την μέχρι τώρα εποικοδομητική συνεργασία τους και τόνισε ότι η εύρυθμη λειτουργία της Φιλαρμονικής ήταν ένα μεγάλο στοίχημα της Δημοτικής Αρχής.
Στα εγκαίνια της έκθεσης, τιμήθηκαν οι μουσικοί Ευάγγελος Μαυροθαλασσίτης, Νίκος Μπουγιούρης και Ευάγγελος Αδάμου –πρώην αρχιμουσικός- για την πολύτιμη προσφορά τους.
Ο κ. Μπουγιούρης, κατέστησε γνωστό ότι υπήρξε τρόφιμος του Ισιδωρείου Ιδρύματος για 6-7 χρόνια και μέλος της Φιλαρμονικής για 55 χρόνια! Μετά τον χωρισμό των γονιών του, ο ίδιος έγινε δεκτός στο Ίδρυμα της Ερμούπολης, όπου βρήκε στέγη, τροφή, θέρμανση, αλλά και παιδαγωγούς που του έμαθαν, μεταξύ άλλων να αγαπά τη μουσική. Ένα από τα πράγματα που γνώρισε και δεν αποχωρίστηκε ποτέ είναι η τρομπέτα του, η οποία μάλιστα ήταν η αφορμή για να γνωρίσει τη σύζυγό του σε ένα κλαμπ στην Κρήτη, όπου έπαιζε μουσική. «Όλα αυτά τα χρόνια, με στήριζε και ήταν πάντοτε στο πλευρό μου» ανέφερε χαρακτηριστικά, προσφέροντας της ένα τριαντάφυλλο!
Για την προσπάθεια του Βιομηχανικού Μουσείου να φέρει στο φως τη μακρόχρονη ιστορία της Φιλαρμονικής μίλησε και η αρχιμουσικός Alice Labarche, εξηγώντας πως όταν πριν από 10 χρόνια ανέλαβε τα καθήκοντά της, αναζήτησε αρχεία της Φιλαρμονικής, χωρίς όμως αποτέλεσμα. «Ευτυχώς τώρα γυρίσαμε σελίδα και μαζέψαμε το υλικό με τη βοήθεια πολλών ανθρώπων, μουσικών και μη», σημείωσε. Πρόσθεσε ακόμη πως, η Φιλαρμονική, αν και γιορτάζει φέτος τα 150 χρόνια της, είναι πολύ νέα, καθώς το 90% της ορχήστρας αποτελείται από μαθητές δημοτικού, γυμνασίου και Λυκείου.
Τέλος, εξέφρασε τη χαρά της για το γεγονός ότι αρκετοί μαθητές της Φιλαρμονικής έχουν εισαχθεί, όλα αυτά τα χρόνια, σε Πανεπιστήμια Μουσικολογίας τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. «Αυτοί είναι το μέλλον της Φιλαρμονικής αλλά και του νησιού μας», κατέληξε.
Πορεία αναβάθμισης της Φιλαρμονικής
Η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Θωμαή Μενδρινού αναφέρει σε ανακοίνωσή της στο πλαίσιο του εορτασμού των 150 χρόνων ζωής αυτού του σημαντικού πολιτιστικού πυρήνα του νησιού:
«Η Φιλαρμονική μας αυτά τα χρόνια πέρασε μεγάλη κρίση στη λειτουργία της, λόγω της ελλιπούς στελέχωσής της από μόνιμο προσωπικό, καθώς το κεντρικό κράτος τα τελευταία χρόνια «πάγωσε» τις προσλήψεις. Μπροστά σε αυτή τη δοκιμασία, ως Τμήμα Πολιτισμού, είχαμε δίπλα μας ανθρώπους που αγαπούν τη μουσική και κυρίως τη Φιλαρμονική, αναγνωρίζοντας την πολύτιμη προσφορά της στην πολιτιστική κληρονομιά της Σύρου.
Νιώθω έντονα την ανάγκη να ευχαριστήσω θερμά τον Σύλλογο Φίλων Μουσικής, η συμβολή του οποίου ήταν καθοριστική, διότι μέσω της συνεργασίας μας καταφέραμε να ξεπεράσουμε – εν μέρει τουλάχιστον – σημαντικά προβλήματα ως προς τη λειτουργία της Φιλαρμονικής και κυρίως ως προς τη διεξαγωγή των μαθημάτων, που ήταν και ο πρωταρχικός μας στόχος.
Σε αυτή την προσπάθεια, εδώ και τέσσερα συνεχή έτη, πολύτιμη και καθοριστική ήταν η συμπαράσταση της κας Δέσποινας Παρασκευαΐδου μέσω ευγενικών χορηγιών προς τον Δήμο μας. Αξίζει να αναφέρουμε πως είχε αναλάβει την πληρωμή του Αρχιμουσικού για το έτος 2016-2017, την αγορά πιάνου, βάσης και ηχείων για τις ανάγκες της Φιλαρμονικής και πρόσφατα την αγορά μουσικών οργάνων, τα οποία είναι αναγκαία για τα μέλη της Φιλαρμονικής μας, διότι η συμμετοχή χρόνο με τον χρόνο αυξάνεται. Η τελευταία χορηγία των 5.000 ευρώ της 20ης Αυγούστου 2019 θα συμβάλει καθοριστικά στην αναβάθμιση του εκπαιδευτικού έργου της Φιλαρμονικής μας. Τα μουσικά όργανα θα έρθουν στην κυριότητα του Δήμου μέσω του Συλλόγου Φίλων Μουσικής. Η συμβολή της κας Δέσποινας Παρασκευαΐδου, ειδικά στη Φιλαρμονική του Δήμου μας, και γενικότερα στον Πολιτισμό του τόπου μας όλα αυτά τα χρόνια είναι αξιέπαινη και αποτελεί παράδειγμα προσφοράς και ανιδιοτέλειας.
Τέλος, ευχαριστώ θερμά την Αρχιμουσικό Αλίς Λαμπάρς και τους μουσικούς για την αγάπη και αφοσίωση τους, διότι αναβαθμίζουν συνεχώς με τη σκληρή δουλειά και την αγάπη τους το καλλιτεχνικό επίπεδο της ιστορικής Φιλαρμονικής Ορχήστρας και την καλλιτεχνική παιδεία των παιδιών.»
Η Σύρος ένα πολιτιστικό θαύμα
Η σχέση της Σύρου με τη μουσική ξεκινάει από πολύ παλιά, ήδη από τα πρώτα χρόνια του εποικισμού του νησιού την εποχή της Ελληνικής Επανάστασης έφτασαν οι πρώτοι μουσικοί, το 1831 εμφανίζονται οι πρώτοι δάσκαλοι μουσικής, ενώ η μουσική (φωνητική και οργανική) μπήκε γρήγορα και στα σχολεία της Ερμούπολης. Το 1940 δίνεται η πρώτη παράσταση της όπερας από θίασο που ταξίδευε στη Σμύρνη και έκανε στάση στη Σύρο.
Η Ερμούπολη σιγά σιγά έγινε ένα μικρό μουσικό κέντρο στη μέση του Αιγαίου. Πρόκειται για μία κοινωνία η οποία κατάφερε σε λιγότερο από μισό αιώνα να πραγματοποιήσει ένα πολιτισμικό και οικονομικό θαύμα, να έχει μία ζωή υψηλού πολιτιστικού επιπέδου, με πλούσιες παραστάσεις και μουσικές εκδηλώσεις.
Η Μουσική Εξέδρα αποτελεί ένα από τα ζωντανά μνημεία που μαρτυρούν την πολιτιστική άνθηση της πόλης κατά τα τέλη του 19ου αιώνα.
Όπως και η Δημοτική Φιλαρμονική Ορχήστρα της Σύρου που έχει μια πολύχρονη και σπουδαία προσφορά και συμβολή στη μουσική παράδοση και τον πολιτισμό του τόπου.
Η πρωτεύουσα της Σύρου αλλά και όλων των Κυκλάδων, Ερμούπολη, είναι μια πολιτεία η οποία μπορεί δικαίως να καυχιέται για το πλούσιο πολιτιστικό και πνευματικό της παρελθόν.
Για να έχει και μέλλον οφείλουμε όλοι, πολίτες και κράτος να δείξουμε το απαιτούμενο ενδιαφέρον για την προστασία της μοναδικότητας αυτής της Εξέδρας και για τη στήριξη της Φιλαρμονικής, καθώς και για την προβολή της ιστορίας τους, αφού «Λαός που δεν γνωρίζει το παρελθόν του δεν μπορεί να οικοδομήσει το μέλλον του».
Πηγή: BEST NEWS
